به‌این شیوه نیز می‌توان تاریخ آموخت، کوروش گلنام
تا آنجا که بیاد دارم، درسِ تاریخ آن‌گونه که در کتاب‌هایِ‌درسیِ آموزشگاه‌ها( به‌ویژه دوره دبیرستان) آمده بود، برایِ من یکی نه‌آموزنده بود و نه‌کششیِ برایِ آموحتن پدید می‌آورد. نوشته‌هایی دراز که خواندنش کسل کننده و آزاردهنده بود و به‌دشواری نیزمی‌باید آن را از بَر می‌کردیم!
***
کارستِن(کارشتِن) رییتی(۱) با پیشینه بیش از سی‌وپنج سال آموزشِ تاریخ، جغرافیا و دانشِ‌اجتماعی در رده‌هایِ گوناگون، آموزگاری توانا و نو‌آور در شهر لولئو سوئد بوده است که تاریخ را به شیوه‌ای نو و گیرا آموزش داده است. روشی که برایِ همه دل‌نشین و آموزنده است. او نویسنده نیز هست و تا کنون بیش‌از ده‌کتاب گوناگون نوشته و پانزده‌کتابِ آموزشی نیز فراهم‌آورده است. ایشان در بزرگترینِ دبیرستانِ این شهر سال ها آموزگار بوده است و در سال ۲۰۱۰ نامِ “آموزگار قهرمان” را از آنِ خود ساخته است.
***
کتاب”دنیایِ شگفت‌انگیز تاریخِ” او که در سال ۲۰۰۸ منتشر شده، نمونه درخشانی از کتاب‌هایِ تاریخی او است. او سال ها کوشش کرده و سَدها فاکتِ کوتاه تاریخی و گیرا را در این کتاب گرد آورده که خواندنش برایِ هر خواننده دل‌نشین است و هر کس می‌تواند بخشِ و زمینه‌ای که به‌آن دل‌بستگی دارد را درآن بیابد. از هیتلر و استالین و ناپلئون گرفته تا چگونگی خویِ‌گذشتگان به نوشیدنِ الکل و کاربُرد تنباکو.
کتاب در ۳۴ زمینه دسته‌بندی شده است.
نمونه‌ای از این دسته‌بندی‌ها:
الکل و تنباکو، یونانِ باستان، دوئل‌ها، فرمانروایان، مصر،هوشمندان(نابغه‌ها)، بهداشت، ورزش، ژاپن، جنگ و انقلاب، پادشاهی، زنان، خوراک و نوشابه، دوران میانه،جنگ‌افزارها و… زمینه‌هایِ دیگر.
اینک نمونه‌هایی ازاین فاکت‌هایِ کوتاه در چند زمینه:
آتن
ـ ۶۲۱ سال پیش از میلاد، مردی بنام “دراکون”(۲) فرمان یافت که قانونی برای شهروندی در آتن بنویسد. قانونی که او نوشت بسیار سخت‌گیرانه بود. حتا دزدیدن انجیری از درختی در باغی، با فرجامِ مرگ روبرو بود. (برگِ ۲۰ کتابِ نام برده شده.)
*
ـ ۵۰۰ سال پیش از میلاد دولت‌مند و شاعری بنام “سولون”(۳)، نخستین روسپی‌خانه را در آتن به‌وجود آورد که در آن‌زمان سودِمالیِ فراوانی به‌بار آورد. او درآمد را در راه بهبود شهر آتن به‌کار برد و پرستش‌گاهی نیز برای “آفریدوت”(۴) ساخت. برگِ ۲۱، همآن
*
ـ در آتن می شد سیاست‌مداری را، که از او ناخشنود بودند، تا ده سال تبعید کنند. یکبار در سال رای‌گیری می شد که چه سیاستمدارانی باید تبعید شوند. برای انجام این کار، نیاز به ۶۰۰۰ رای آری بود. برگِ ۲۱، همآن
*
ـ یک اسپارتایی در گفت‌وگو نیابد با وراجی زمان را به‌هدر می‌داد .او باید کوتاه و فشرده خواستش را بیان می‌کرد. یکبار نوجوانی اسپارتایی نزدِ مادرش گله کرد که نیزه‌اش کوتاه است، مادر به او گفت:”اگر یک‌گام به‌سویِ دشمن جلوتر بروی نیزه‌ات اندازه می‌شود.” برگِ ۲۳، همآن
دوئل
ـ دوئل یک درگیری تن‌به‌تن برنامه ریزی شده بودکه هر سو برایِ خود شاهد[یا درست‌تر دست‌یاری] داشت که زمان و جایِ دوئل را برمی‌گُزید[افزوده شود اگر کسی در دوئل کشته می‌شد، رسیدگی و سامان دادن به کارهایِ پس از مرگش نیز بَردوشِ همین دست‌یارش بود.] دوئل یا با هفت‌تیر و تپانچه و یا با شمشیر انجام می شد. دوئل در سال ۱۶۶۲ در سوئد ازمیان برداشته(ممنوع) شد. برگِ ۴۸، همآن
*
ـ روش‌های گوناگونی برای ابراز آمادگی برای دوئل وجود داشت. در سده‌هایِ میانه میلادی زدنِ کشیده‌ای به‌گوشِ کسی، ابرازِ خواستِ دوئل بود؛ سپس پرتاپ کردن دست‌کش به‌چهره کسی جایگزین سیلی‌زدن شد که آن‌نیز در آینده دگرگون شد و به‌جای کوبیدن دست‌کش به‌چهره کسی با پرتاپِ‌کردنِ آن در برابرِ پای او درخواست دوئل داده می‌شد. برگِ ۴۸، همآن
مصر
ـ رنگ سیاه در مصر باستان رنگِ خوشبختی بود زیرا یاد آورِ خاک سیاه پُربارِ نیل بود که در سیل‌آب‌ها از خود بر جای می‌گذاشت. برگِ ۵۲، همآن
*
ـ گربه در مصرِ باستان مقدس بود. هنگامی که گربه‌خانگی در خانه‌ای می‌مرد، در سوگ او، همه‌خانواده ابروهای خود را می‌تراشیدند. اگر گربه یک‌نیایش‌گاه می‌مرد، همه‌شهر سوگوار می‌شدند. اگر کسی گربه‌ای را می‌کشت، سزایش مرگ بود! برگِ ۵۲، همآن
ـ در مصر باستان، مربی‌هایِ ویژه‌ای، عنترها [گونه‌ای ازمیمون‌ها] را برای کارِ بَردگی آموزش می‌دادند. برگ ۵۳، همآن
*
ـ فرعون، پِپیِ دوم(۵) در ۶ سالگی فرمانروایِ مصر شد. او ۹۴ سال فرمانروایی کرد و در این زمینه در جهان رکورد دار است. برگ ۵۳، همآن
فرمانروایان
ـ چرچیل دانش آموز خوبی نبود. بدترین پوئن‌ها را در سامان‌ناپذیری و رفتارِ‌ِ و هنجارِ بدِ خود داشت. آموزگارش او را ناجورترین پسر در همه جهان می‌دانست. پدرش که او را در درس ناتوان دید، او را به آموزشگاهی نظامی فرستاد ولی او دو بار در آزمایشِ ورودی رد شد. پدر به‌ناچار آموزگاری سرخانه گرفت تا سرانجام در سومین آزمایش او کامیاب شد. در پایانِ درسِ در این آموزشگاه او در میان ۱۵۰ شاگرد رتبه هشتم شد. برگِ ۱۰۰و۱۰۱، همآن
*
ـ وینستون چرچیل حافظه‌ای چنان توانمند داشت که همه نمایش نامه‌هایِ شکسپیر را از بَر می‌خواند. برگ ۱۰۱، همآن
*
ـ چرچیل نقاشی را هم دوست داشت. توانایی‌اش دراین کار تا آن‌اندازه بود که پیکاسو در باره او گفته بود:” او ازاین راه، به‌سادگی می‌تواند روزی‌اش را به‌دست آورد.” برگ ۱۰۲، همآن
ـ استالین تا اندازه‌ای کوتاه و ۱۶۰ سانتی‌متر بود. به‌هنگامِ سخنرانی برای پنهان نمودن کوتاهی‌اش، روی چهارپایه‌ای می‌ایستاد. کفش های او نیز ویژه بود تا او را بلندقدتر نشان دهد. برگ ۱۰۸، همآن
ـ استالین پیوندِ استواری با دخترش “سوتلانا”(۶) داشت ولی هنگامی‌که او با مردی یهودی ازدواج کرد، این پیوند دچار دگرگونی شد. استالین[که ضدِیهودی بود]در ناهم‌خوانی با این‌گُزینشِ دخترش، در جشن ازدواج او شرکت نکرد. پس از مرگِ استالین در ۱۹۵۳، سوتلانا نام پدر را از فامیلی خود برداشت و نامِ فامیلیِ مادر[نادیا الیلویوا(۷)] را بر خود گذاشت. در ۱۹۶۷ او به آمریکا گُریخت و درآن‌جا درخواستِ پناهندگیِ سیاسی کرد. برگ ۱۰۹، همآن
این ها نمونه هایی از فاکت‌هایِ کوتاهِ فراوان در این کتاب ۳۰۹ برگی بود.
پانویس:
Carsten Ryytty – 1
“Historien Underbara Värd”
Tryck WS Bookwell, Finland 2008
Drakon – 2
Solon – 3
Afridot – 4
آفریدوت خدای عشق و باروری در میتولوژی یونان.
Pepi II – 5
Svetlana – 6
Nadja Allilujeva – 7
او به سبب رفتار نادرستِ استالین با‌خود، به‌شکلی اندوه‌بارخود‌کشی کرد. برای کسانی که خواهان آگاهی بیشتری در باره استالین، خانواده، دوستان و رویدادهایِ درونی دایره پیرامونِ استالین و آنچه برآن‌ها گذشت، هستند کتاب “استالین، تزار سرخ و دربارش” نوشته سیمون سِباگ مونتِفیوره” می‌تواند بسیار خواندنی باشد. کتابی است مستند در ۷۶۸ برگ(البته در چاپِ سوئدی با واژه‌هایِ کوچکتر از اندازه عادی) با عکس‌هایی نایاب. تنها ۱۱۴ برگ یاد‌داشت‌ها و شرح منبع‌ها است. خواندن کتای یُردباری می‌خواهد و ساده نیست زیرا دربرگیرنده نام‌هایِ فراوانِ روسی است، منبع‌ها و تفسیرها نیز به‌هم‌چنین. تیتر سوئدی کتاب :
“Stalin, Den röda tesaren och hans Hov”
Av: Simon Sebag Montefiore, 2003
تا سال ۲۰۰۷ کتاب ۴ چاپ گوناگون در سوئد داشته است.